Sohbet Forum - Türkçe Forumlar ve Eğlence Forum Siteleri

- Eski Uygarlıklar - Mitoloji (http://www.sohbetforum.org/eski-uygarliklar-mitoloji/)

- - Aztek Mitolojisinde Coatlicue (http://www.sohbetforum.org/eski-uygarliklar-mitoloji/6100-aztek-mitolojisinde-coatlicue.html)

Aztek Mitolojisinde Coatlicue

Coatlicue

(Nahua dilinin Nahuatl lehçesinde "Yılan Etekli"). Yeryüzü tanrıçası. Yaratıcı ve yok edici özellikleriyle yeryüzünün simgesi, tanrıların ve insanların anası olarak kabul edilir.

Mexico kentinde, Ulusal Antropoloji Müzesi'ndeki heykeli mitolojideki anlamını çok güçlü bir biçimde somutlaştırır: Yüzü birbine dolanmış iki yılandan oluşmuş, eteği gene yılanlardan örülmüştür; yılanlar verimliliği simgeler.

Insanları ve tanrıları beslediği için göğüsleri sarkıktır.

Ellerden, kalplerden ve bir kafatasından oluşan kolyesi vardır. Ayak ve el parmakları pençeyi andırır; yeryüzünün insanları yutması gibi o da insanlarla beslenir.

Teteoinnan (Tanrıların Anası) ve Toci (Büyük Anamız) olarak da bilinen Coatlicue, korkunç doğum tanrıçası Cihuacoatl (Yılan Kadın; Tonantzin Anamız olarak da bilinir) ve Kirlilik Tanrıçası Tlazolteotl olarak ortaya çıkan yeryüzü tanrıçasının bir görünümüdür.

Aztek Mitolojisinde Coatlicue

(Nahuatl dilinde "Derisi Yüzülmüş Tanrımız"), Meksika'da yağmur mevsiminin başlangıcı olan ilkbaharın ve yeni yeşeren bitkilerin tanrısı. Aynı zamanda kuyumcuların koruyucusuydu.

Yeni yeşeren bitkilerin simgesi olarak Xipe Totec, insan derisine bürünürdü.

Bu deri ilkbaharda yeryüzünü kaplayan "yeni deri"yi temsil ederdi.

Heykellerinde ve taştan yapılma masklarında da hep yeni yüzülmüş bir deriye bürünmüş olarak betimlenirdi.

Anauatl iteouh (kıyı tannsı) olarak tanımlanan Xipe Totec, başlangıçta altın yönünden zengin olduğuna inanılan bugünkü Oaxaca ve Guerrero eyaletlerinde yaşayan Zapotek ve Yopi Yerlilerinin tanrısıydı.

Zapotekler onu bir bitki tanrısı olarak kabul ediyor ve Quetzalcoatl'la (Tüylü Yılan) ilişkşili görüyorlardı. Kesinlikle yabancı bir tanrı sayılan Xipe Totec'in tapınağı Yopico ya da Yepi Evi olarak anılıyordu.

Xipe Totecin ilk temsili resimleri, Teotihuacan yakınlarındaki Xolalpan'da ve Texcoco'da Mazapan kültürüyle bağlantılı olarak yani klasik sonrası Toltek döneminde (10-12. yy.) ortaya çıktı. Aztekler bu kültü daha sonra Axayacatl yönetimi (1469-81) sırasında benimsedi.

Aztek yılının ikinci dinsel tören ayı olan Tlacaxipehualiztli'de (Insanlann Yüzülmesi), rahipler yüreklerini çıkararak insanları kurban ederlerdi.

Daha sonra bu kurbanların yüzülerek sarıya boyanan ve teocuitlaquemitl (altın giysi) denen derilerini üzerlerine giyerlerdi. Öteki kurbanlar ise bir çerçeveye bağlanarak oklarla öldürüldü.

Yere damlayan kanlarının verimli ilkbahar yağmurlarını simgelediğine inanılırdı. Xipe Totec, onuruna söylenen bir ilahide, Yoalli Tlauana (Gece Içkicisi) olarak anılırdı.

Bunun nedeni bereketli yağmurların gece yağdığına inanılmasıydı. Aynı ilahide Xipe Totec'e, bereketin simgesi Ouetzalcoatl'ı getirdiği ve kuraklığı önlediği için şükranlar sunulurdu.

Aztek Mitolojisinde Coatlicue

(Nahuatl dilinde "Kirlilik Tannçası"). Ixcuina ya da Tlaelquani olarak da bilinir, saflıktan uzak, günahkar davranışlan temsil eden tanrıça.

Huaxteca körfez ovalarındaki halklardan alındığı sanılır. Önemli ve çok yönlü bir toprak ana tanrıçaydı.

Yaşamın değişik evreleriyle bağlantılı dört ayrı kimliğe bürünürdü. Genç bir kadın olarak hafifmeşrep ve baştan çıkarıcıydı.

Ikinci kimliğinde insanları kötü alışkanlıklara sürükleyen yıkıcı bir tanrıçaya dönüşürdü.

Orta yaşlarda, insanların günahlarını yüklenebilen büyük bir tanrıça biçimini alırdı. Son kimliğinde gençlere musallat olan öldürücü ve korkunç bir kocakarı olarak ortaya çıkardı.

Aztekler tören kurallarının çiğnenmesini, yasak cinsel ilişkileri ve geleneklere uymayan davranışları günah ya da "kirli" sayarlardı.

Tlazoltéotl, rahiplerine itirafta bulunan insanların günahlarını bağışlama gücüyle ünlüydü.

Bir kimliğiyle insanları günaha sürüklerken, başka bir kimliğiyle günah işleyenleri bağışlayabiliyor ve dünyayı günahtan arındırıyordu.

Kaba pamuktan yapılma süslü bir başlıkla, bazı tasvirlerinde de bir kurbanın derisini sarmış olarak ya da Ay simgeleri taşıyan giysiler içinde betimlenirdi.

Aztek Mitolojisinde Coatlicue

Aztek Takvimi

Tonalpohualli denen 260 günlük dinsel yıl ile 365 günlük güneş yılını birleştiren takvim sistemi. Örnek aldığı Maya takvimi gibi, Aztek takvimi de 20'şer günlük 13 döneme bölünen dinsel yıl ile 20'şer günlük 18 aya bölünen ve ayrıca uğursuz sayılan beş günlük bir dönemi (nemontemi) içeren toplumsal yıldan oluşuyordu. Gene Maya takviminde olduğu gibi, dinsel ve toplumsal Aztek yılları her 52 yılda bir, birbirlerine göre aynı konuma gelirdi.

"Yılların Bağlanması" ya da "Yeni Ateş Töreni" adıyla kutlanan bu olaya hazırlık olarak önce tüm kutsal ateşler ve evlerdeki ateşler söndürülürdü. Törende heyecanın doruğa ulaştığı anda rahipler yeni bir kutsal ateş yakardı. Ardından Aztek halkı da ocaklarındaki ateşi yeniden tutuşturur ve şölene geçerlerdi. 1790'da Mexico'da yapılan kazılarda bazalttan yapılmış, ağırlığı 25 tonu bulan, 3,7 metre çapında daire biçiminde bir takvim taşı ortaya çıkarılmıştır. Bugün Mexico Ulusal Antropoloji Müzesi'nde sergilenmekte olan taşın tam ortasında Aztek Güneş Tanrısı Tonaiuth'un yüzü görülür. Bu yüzün çevresinde de tanrının önceki cisimleşmiş biçimlerini yansıtan ve dünyanın dört eski çağını simgeleyen kare biçimindeki dört pano vardır. Bunları da Aztek ayının 20 gününü simgeleyen işaretler çevreler.

Aztek Mitolojisinde Coatlicue

Aztek Güneş Takvimi

Aztek güneş takvimi M.S 1479 yılına ait bir yapıttır. Daha doğrusu karbon 14 deneyi böyle olduğunu söylemektedir. Aztek güneş Takvimiâ€™nin kaynağı aslında bir sır olmasına rağmen Meksika körfezinin eski kültürlerinden gelmiş olduğu görülmektedir. Belki de olmekler, mayalar ve Aztekler öncesi Teotihuacan halkı tarafından da bilinmekteydi. Takvim şekil olarak daireseldir. Çapı 3.56 metre ve ağırlığı 24,5 tondur. Bazalt bir taş üzerine oyulmuştur.

Aslında halkalarla mükemmel bir şekilde birbirine bağlanmış olan tek takvimdeki iki ayrı takvimdir. Astrolojik bir güneş takvimidir. Önemli günler ve yazgıların kaydı bulunmaktadır. ayni zamanda takvim, inanışlara göre insanlığın geçtiği devirlere ve güneşlere işaret eder.

Bu takvim Aztek İmparatorluğu'nun baş şehri olan Tenochtitlan'daki tapınakta bulunurdu. taş takvim tenochtitlan İspanyollar tarafından fethedildiğinde saklanmıştı. Takvim 1790'da aralık ayında katedralde yapılan tamir çalışmaları sırasında şans eseri bulunana kadar 250 yıl boyunca kayıptı. Bugün Aztek takvimi canlı kırmızı, mavi, sarı ve beyaza boyanmış ve Mexico City'deki ulusal müzeâ€™de bulunmaktadır.

Taş takvimin ortasında Tonatiuh'un yüzü vardır. Bu yüzün çevresinde Nahui-Ollin ya da 4 hareket denilen 4 adet kare bulunur. Aztek efsanesine göre bu kareler önceki dört dünyayı temsil ediyordu ve bu dünyalar vahşi hayvanlar, rüzgar, ateş ve sellerle sona ermişti. Aztekler 5. ve sonuncu dünyada yaşadıklarına inanıyorlardı.

Aztek Mitolojisinde Coatlicue

Aztek El Yazmaları

Aztek el yazmaları, Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarından Aztekler’e ait el yazmalarıdır. Bu kitaplar, Aztek kültürü hakkında bilgi veren en iyi kaynaklar olarak kabul edilirler. Bunların büyük kısmı Aztek piktogramlardan oluşmakla birlikte, bazı el yazmaları Nahuatl dilinin Latin harfleriyle yazıya geçirilmesinden oluşmuştur. İspanyol koloni dönemine ait el yazmalarının sayısı 500 civarındadır.

Eski Aztek el yazmalarının en önemlileri şunlardır:

Borbonicus El Yazması:
İspanyol istilasından önce Aztek rahiplerince yazılmıştır. Üç bölümden oluşur. İçeriğinin bir kısmı kutsal takvim, 52 yıllık periyot hakkındadır.

Boturini El Yazması:
Meçhul bir Aztek ressamı tarafından oluşturulmuştur. Aztekler’in efsanevi anavatanı olan denizaşırı ülke Aztlan’dan Meksika’ya göç edişlerini konu alır.

Aztek Mitolojisinde Coatlicue

Mendoza El Yazması:
1541â€™de oluşturulmuştur. Üç bölümden oluşur. Fetihler, tarih ve Aztek günlük yaşamı hakkında bilgi verir.

Aubin El Yazması:
Azteklerin efsanevi denizaşırı anavatanları Aztlanâ€™dan Meksikaâ€™ya göç edişlerinden İspanyol işgaline kadarki Aztek tarihi hakkında bilgi verir. 81 sayfadır.

Magliabechiano El Yazması
Esas olarak dinsel bir metindir. 20 günün adları, 52 yıllık periyod,ilahlar,ayinler, kozmolojik inançlar hakkında bilgi verir. Nahuatl dilinden Latince'ye tercüme edilmiştir.

Libellus de Medicinalibus Indorum Herbis El Yazması:
Aztekler tarafından kullanılan çeşitli bitkilerin tıbbi özellikleri hakkında bilgi verir.
Florentine el yazması
Osuna el yazması
Cozcatzin el yazması
Ixtlilxochitl el yazması
Diğer Tanınmış El Yazmaları Şunlardır:
Borgia el yazması
Cospi el yazması
Egerton Becker el yazması
Fejérváry-Mayer el yazması
Ixtlilxochitl el yazması
Laud el yazması
Magliabechiano el yazması
Mendoza el yazması
Selden el yazması
Vaticanus A el yazması
Vaticanus B el yazması
Vindobonensis Mexicanus 1 el yazması
Zouche-Nuttall el yazması
Telleriano-Remensis
Ríos el yazması
Ramírez Codex el yazması
Anales de Tlatelolco el yazması
Durán el yazması
Xolotl el yazması
Azcatitlan el yazması

Aztek Mitolojisinde Coatlicue

Aztek Takvimi Şaşırtıyor

İnsanlık, zamanı ölçmek genel olarak güneşi kullanmış. Farklı yerlerde, farklı dönemlerde gelişen kültürlerde hep bunun izleri bulunuyor.

İnsanlık tarihine ışık tutan arkeolojik buluntular içinde önemli bir yere sahip Aztek Takvimi, yok edilmiş bir uygarlığın bilimde vardığı şaşırtıcı noktaları işaret etmesi açısından çok çarpıcı.

Günümüzde Meksika'nın başkentindeki Ulusal Antropoloji Müzesi'nde sergilenen Aztek Takvimi anıtı, 15. yüzyılda yapılmış 25 ton ağırlığında, 3.7 metre çapında dev bir yapıt. Monolit, Aztek kültürülünde Cuauhxicalli Kartal Kasesi olarak adlandırılmış ama günümüzde Aztek Takvimi ya da Güneş Taşı olarak biliniyor. Avrupa'da astronomi bilimi daha tam gelişmemişken, Aztekler hassas hesaplara dayanan bu takvimi, günlük hayatlarında kullanıyorlardı.

Anıt, VI. Aztek hanedanının hüküm sürdüğü 1479 yılında inşaa edilmiş ve Aztekler'in baş tanrısı Güneş'e adanmış. Anıtın hem mitolojik, hem de astronomik değeri bulunuyor. Aztek Takvimi, Mexico City'nin meydanı olan Zocalo'dan 17 Aralık 1760'ta çıkarıldı. Bulunduğunda toprağın derinliklerinde gömülüydü. Anıt, Metropolitan Katedrali'nin Batı kulesinin duvarına monte edildi ve 1885 yılına dek orada kaldı. Daha sonra Cumhurbaşkanı Porfirio Diaz'ın emriyle Ulusal Arkeoloji ve Tarih Müzesi taşındı.

GÜNLERİ VE YILLARI SAYMAK

Aztek Takvimi, temel olarak Mayalar'ınkine benziyor. Mayalar'ınkine benzer olarak 1'den 13'e dek numaralandırılan bir döngüde tekrar eden 20 tane gün adı var. Aztek Takvimi 365 günlük (20'şer günlük 18 ay, artı 5 uğursuz gün) bir güneş takvimi ile 260 günlük (20'şer günlük 13 devre) bir dinsel yıldan oluşuyor.

Birbirine koşut giden bu iki yıl döngüsü, 52 yıllık daha büyük bir döngünün parçası. Taşın tam ortasında Aztek Güneş Tanrısı Tonaiuth'un yüzü bulunuyor. Bu yüzün çevresinde de tanrının önceki cisimleşmiş biçimlerini yansıtan ve dünyanın dört eski çağını simgeleyen kare biçimindeki dört pano var. Bunları da Aztek ayının 20 gününü simgeleyen işaretler çevreliyor.

Aztekler Mayalar'a göre daha ilkel bir numaralandırma sistemi kullanıyorlardı ve tarihleri kaydetmek de de daha az özenliydiler. Yıl içinde tekrarlanan olayları da farklı biçimlerde kaydediyorlardı. Ancak takvime göre işaretlenen bazı tarihler incelendiğinde, Miladî Takvim ile taşıdığı benzerlikler de göze çarpıyor. Meksikalılar, peridyodik kiyametleri ve dünyanın yeniden yaratılışına inanıyorlardı. Dünyanın çeşitli doğal afetlerle yok olacağını belirtiyorlardı.

Aztek takviminde iki farklı zaman birimi var: Tonalpohualli ve xiuhpohualli. Her iki sisteminde farklı amaçları var. Tonalpohualli "günleri saymaya yarayan" bir sistem. Maya kenti Copan'daki belirli bir noktaya her 260 günde bir güneş vurduğunu gözlemleyen insanların bulgularına dayanıyor. Bu nedenle ilk sistem, 260 günlük bir döngüye (yıl) sahip. Bu 260 gün, 20 periyoda bölünmüş duruma ve her periyotta 13 gün bulunuyor. Bu periyotlara da trecena adı veriliyor ve hiyeroglif bir simge ile tanınıyor. Aztekler bu takvimi dini amaçlarla kullandılar. Aztek rahipleri takvimi ev inşaası, hasat zamanı gibi işlerin düzenlenmesi amacıyla işaretliyorlardı.

Xiuhpohualli ise "yılları saymaya yarayan" bir sistem. Bu takvim 365 günden oluşuyor. Aztek devletinin tarım ve törenler için kullandığı resmi takvim de bu. 18 aya bölünen bu takvimde, her ay 20 günden oluşuyor. Aylara veintenas adı veriliyor. Haftalar ise 5 gün sürüyor. Arada belirsiz bir 5 günlük süre var. "Nemontemi" adı verilen bu 5 günlük süre, eski yıl ve yeni yıl arasında bir dönem. Bu dönemde festivaller düzenleniyordu. İnsanlar en iyi giysilerini giyiyor, dans ediyor, şarkı söylüyordu. Rahipler kurban törenleri düzenliyorlardı.

Her 52 yılda bir Tonalpohualli ve Xiuhpohualli takvimleri kesişiyor. Bu da Mezo-Amerikalılar için "yüzyıl" anl***** geliyor. Bu dönemde 12 günlük bir festival düzenleniyor.

GİZEMLİ GELİŞMELER

İnsanlık, zamanı ölçmek genel olarak güneşi kullanmış. Farklı yerlerde, farklı dönemlerde gelişen kültürlerde hep bunun izleri bulunuyor. Arkeolojik bulgular, bize insanlık tarihinin ilginç gerçeklerini gösteriyor. Aztekler'in dışında, Maya, Tibet, Afrika ve İbrani kültürlerinde de benzer takvim düzenleri var.

15, yüzyıl Aztekler için parlak bir dönemdi. Uygarlıkları kültürde ileri noktalara ulaşmıştı. Avrupa'da Astronomi biliminin temelleri henüz yeni atılırken, onlar gelişmiş takvimleri ve gözlemleriyle dikkat çekiyorlardı. Matematikte, mimaride ve tekstilde çok gelişmişlerdi. Aztek topraklarında her biri birer mimari ve mühendislik dehasını gösteren piramitler kuruluyordu.

Aztekler'in ilginç gelişimi konusunda bugüne dek pek çok farklı görüş ileri sürüldü. Bir kısım araştırmacı, bu uygarlığı uzaydan gelen ziyaretçilerle, bir kısmı da mucizelerde bağdaştırdılar. Ancak eldeki buluntular bize hala Aztekler'in o dönemde nasıl bu kadar gelişmiş bir medeniyet yaratabildiğini, hangi evrelerden geçerek Aztek Takvimi gibi bir yapıtı ortaya çıkarabildiklerini tam olarak açıklayamıyor.

Aztek Mitolojisinde Coatlicue

Huitzilopochtli

Uitzilopochtli olarak da yazılır (Nahuva dilinin Nahuvatl lehçesinde huitzilin: "kolibri" ve opochtli: "sol"). Güneş ve savaş tannsı. Aztekler ölen savaşçıların ruhlarının kolibri (çok güzel, parlak renkli bir kuş) bedenine büründüğüne inanırlar ve güneyi dünyanın sol yanı olarak kabul ederlerdi. Bu nedenle Huitzilopochtli'nin adı "güneyin dirilen savaşçısı" anl***** geliyordu. Öteki adlarından ikisi Xiuhpilli (Turkuvaz Prens) ve Totec'ti (Efendimiz). Nahual'ı (büründüğü hayvan biçimi) kartaldı.

En eski inanışa göre Huitzilopochtli, Coatepec Dağında, Tula kenti yakınında doğmuştu. Annesi Yeryüzü Tanrıçası Coatlicue, gökten düşen bir top kolibri tüyünü (Yani bir savaşçının ruhunu) bağrında sakladıktan sonra Huitzilopochtli'ye hamile kalmıştı. Erkek kardeşleri olan güney yarıküre yıldızları Centzon Huitznaua (Dört Yüz Güneyli) ve kız kardeşi Ay Tanrıçası Coyolxauhqui onu öldürmeve karar vermişler, ama Huitzilopocthli, Xiuhcoatl'ıı (turkuvaz yılan) silah olarak kullanıp onları yok etmişti.

Başka efsanelere göre Huitzilopochtli, Aztekleri geleneksel yurtları Aztlan'dan Meksika vadisine ulaştıran uzun göç sırasında kabilenin kutsal önderiydi. Rahipler onun colibri biçimindeki tasvirini omuzlarında taşıyorlardı. Bir gece onun buyruk veren sesi duyuldu;bu bu buyruk gereğince Aztek başkenti Tenochtitlan 1325'te Meksika Vadisindeki gölde küçük ve kayalık bir adada kuruldu. Ilk tapınak, rahiplerin bir kartalı bir yılanı yutarken gördükleri kaya üzerinde yer alıyordu. Sonraki Aztek hükümdarları bu sunak yerini genişlettiler. Sekiz Kamış yılında (1487) imparator Ahuitzotl burada görkemli bir tapınak yaptırdı. Huitzilopochtli genellikle kolibri biçiminde ya da kolibri tüylerinden miğfer ve zırh giymiş bir savaşçı olarak betimlenirdi. Bacakları, kolları ve yüzünün alt bölümü maviye, yüzünün üst bölümüyse siyaha boyanırdı. Ayrıntılarla işlenmiş tüylü bir başlık giyer, elinde bir kalkan ile bir turkuvaz yılan bulunurdu.

Dinsel takvimin Panquetzaliztli (Değerli Tüy Bayraklar Şöleni) adı verilen yılının 15. ayı. Huitzilopochtli'ye ve yardımcısı Paynala (Tez Canlı: Paynal'ı canlandıran rahip, tören alayı kentin çevresinde dolanırken en önde koşardı) adanmıştı. Bu ayda, savaşçılar ve auıanime (******ler) tanrıya adanan tapınağın önündeki alanda geceler boyunca dans ederlerdi. Savaş esirleri ya da köleler Huitzilopochco'da (bugün Churubusco, Mexico yakınında) kutsal bir kaynağın suyuyla yıkanır, Paynal'ın başını çektiği tören alayının kenti dolaşması sırasında ya da daha sonra tapınağın sunak taşında kurban edilirlerdi. Rahipler ayrıca tanrının en önemli silahını simgeleyen, ağaç kabuğundan yapılmış bir yılan yakarlardı. Son olarak Huitzilopochtli'nin öğütülmüş mısırdan yapılan bir tasviri törensel olarak okla öldürülür, rahipler ve rahip adayları arasında paylaşılırdı. "Huitzilopochtli'nin bedeni"ni yiyen gençler bir yıl boyunca ona hizmet etmek zorundaydılar.

Aztekler güneş tanrısına günlük besin olarak (tlaxcaltiliztli) insan kanı ve yüreği sunmak gerektiğine ve "güneş insanları" olarak kendilerinin de tanrıya bu kurbanı bulmakla yükümlü olduklarına inanırlardı. Kurban yürekleri quauhtlehuanitl'e (yükselen kartal) sunulur ve quauhxicalli'de (kartal vazosu) yakılırdı. Savaşta ya da sunak taşında ölen savaşçılara quauhteca (kartalın insanları) denirdi. Savaşçıların öldükten sonra, ilkin güneşin parlak kuyruğunun bir parçasına dönüştüğüne, dört yıl sonra da sonsuza değin kolibrilerin bedeninde yaşamaya başladıklarına inanılırdı.

Büyük Huitzilopochtli rahibi Quetzalcoatl Totec Tlamacazqui (Tüylü Yılan, Efendimizin Rahibi), Yağmur Tanrısı Tlaloc'un büyük rahibiyle birlikte Aztek din adamlarının başıydı.

Quetzalcoatl

Nahuatl dilinde quetzalli: "değerli tüy" ve coatl : "yılan". Eski Meksika tanrılarının en önemlilerinden olan Tüylü Yılan. Tüylü Yılan betimlemelerinin ilk örneklerine ülkenin merkezindeki Teotihuacan kültüründe (3-8. yy.) rastlanır. O dönemde Quetzalcoatl, Yağmur Tanrısı Tlaloc'la yakından ilgili bir yer ve su tanrısıydı.

Nahua dili konuşan kabilelerin kuzeyden göç etmesiyle Quetzalcoatl inanışında önemli değişiklikler oldu. Tula kenti çevresinde gelişen Toltek kültüründe (10-12. yy.) gökcisimlerine tapınmayla ilişkili olarak savaşın ve insan kurban edilmesinin önemi arttı. Quetzalcoatl sabah ve akşam yıldızı tanrısı sayıldı ve tapınağı Tula'daki törenlerin merkezi oldu.

Aztek döneminde (14-16. yy) Quetzalcoatl rahiplerin koruyucusu, takvimin ve kitapların mucidi ve demircilerle başka el sanatçılarının koruyucusu sayıldı. Aynı zamanda Venüs gezegeniyle eş tutuldu. Sabah ve akşam yıldızı olarak ölümün ve yeniden dirilişin de simgesiydi. Arkadaşı köpek başlı Tann Xolotl'la birlikte ölmüş ataların kemiklerini toplamak için Mictlan'ın yeraltı cehennemine indiğine ve topladığı kemikleri kendi kanına bulayarak bugün yeryüzünde yaşayan insanları doğurduğuna inanılıyordu.

Bir başka önemli efsaneye göre OuetzalcoatI Tolteklerin başkenti Tula'nın rahip kralıydı. Insan değil, yalnızca yılan, kuş ve kelebek kurban ederdi. Ama Gece Göğünün Tanrısı Tezcatlipoca büyü yaparak onu Tula'dan atmıştı. Quetzalcöatl da "tanrısal su" (Atlas Okyanusu) kıyılarına inmiş ve kendini ateşe atarak Venüs gezegeni haline gelmişti. Bir başka öyküye göreyse yılanlardan yapılmış bir sala binerek doğu ufkunda kaybolmuştu.

Tezcatlipoca'nın Tüylü Yılan'a karşı kazandığı zaferde gerçeklik payı olabilir. Toltek uygarlığının ilk yüzyılında Teotihuacan kültürünün rahipler düzeni ve barışçı ilkeleri geçerliydi. Kuzeyden göç edenlerin baskısı toplumsal ve dinsel bir devrime yol açmış, yönetim rahiplerden askerlerin eline geçmişti. Ouetzalcoatl'ın yenilgisi klasik teokrasinin çöküşünü haber veriyordu. Onun doğuya yaptığı deniz yolculuğu, Toltek özellikleri gösteren Itza kabilesinin Yucatan'ı istilasıyla ilişkili olabilir. Quetzalcoatl' ın takvim adı Ce Acatl'dı (Tek Kamış) ve onun Tek Kamış yılında doğudan geri döneceğine inanılırdı. Bu inanç Aztek hükümdarı Il. Montezuma'nın, Meksika Körfezine çıkışları (1519) Tek Kamış yılına rastlayan Ispanyol fatih Hernan Cortes ile arkadaşlarını tanrısal elçiler olarak görmesine yol açtı.

Quetzalcoatl tüylü bir yılandan başka, sık sık sakallı bir erkek olarak da betimlenirdi. Rüzgar Tanrısı Ehecatl kimliğiyle içinden rüzgar geçen iki oluklu bir maske takar ve kuzeydoğudaki Meksika kabilesi Huasteklere özgü koni biçiminde bir şapka giyerdi. Azteklerin başkenti Tenochtitlan'daki (bugün Mexico) tapınağı Ehecatl'a uygun, yuvarlak bir yapıydı. Çünkü Ehecatl'ın, rüzgara karşı keskin köşeleri bulunmadığı için dairesel tapınaklardan hoşlandığına inanılırdı. Bu tür anıtlara özellikle Huastek yöresinde sık rastlanır.

Ouetzalcoatl hem ehecatl (rüzgar) günleri, hem de ayin takviminin 13 günlük dizilerinin 18.‘si boyunca egemenlik sürerdi. Ayrıca gün saatlerinin 13 tanrısı arasında dokuzuncu sayılırdı. Genellikle birinci derece tanrılar listesine alınmakla birlikte, kendisine adanmış bir tören ayı yoktu.

Eğitim, yazı ve kitap tanrısı olarak rahip adaylarıyla soyluların çocuklarının eğitildiği calmecac'ta (tapınağa bağlı din okulu) özellikle saygı görürdü. Tenochtitlan dışında Quetzalcoatl inanışının önemli merkezleri arasında Pueblo Platosundaki Cholula sayılabilir.

Tlaloc

(Nahuatl dilinde "Tomurcuk Verdiren"). Yağmur tanrısı. Iri, yuvarlak gözlü ve uzun azı dişli bir maske takmış olarak betimlenen figürlerinin ilk örneklerine IS 3-8. yüzyıllar arasındaki Teotihuacan kültüründe rastlanır. Aynı dönemde Mayaların taptığı yağmur tanrısı Chac'la büyük benzerlikler taşır.

Aztek uygarlığı döneminde bütün Meksika'ya yayılan Tlaloc kültüne büyük önem verilirdi. Kahin takvimlerinde Tlaloc günlerin sekizinci hükümdarı ve gecelerin dokuzuncu efendisi olarak yer alırdı. On sekiz yıllık dinsel yılın beş ayı Tlaloc'a ve dağ doruklarında yaşadıkların inanılan öteki tanrılara (Tlaloque) adanmıştı. Dinsel yılın ilk ayı Atlcaualo ile üçüncü ayı Tozoztontli'de Tlaloc'a çocuklar kurban edilirdi. Altıncı ay Etzalqualiztli'de yağmur yağdırmakla görevli Aztek rahipleri gölde yıkanır, yağmur yağması için su kuşlarının seslerini taklit eder ve büyülü sis çıngıraklarını (ayauhchicauaztli) kullanırlardı. On üçüncü ay Tepeilhuitl ise Tlaloque'ye adanmıştı; bu ayda yoğrulmuş horozibiği etinden yapılma küçük tasvirler dinsel törenle "öldürülerek" yenirdi. On altıncı ay Atemoztli'de de benzer bir tören yapılırdı.

Tlaloc, kuzeyli savaşçı kabilelerin Orta Meksika'yı ele geçirmesinden önce, yüzyıllar boyunca bölgedeki çiftçi kabilelerinin ana tanrılarından biri olarak varlığını korumuştu. Savaşçı kabilelerle birlikte bölgeye Hluitzilopochtli ve Tezcatlipoca kültleri de girdi. Aztekler bağdaştırıcı bir yaklaşımla hem Huitzilopochtli'yi, hem de Tlaloc'u en büyük tanrı olarak benimsediler. Başkent Tenochtitlan kentindeki Büyük Tapınak'ta (Teocalli), her iki tanrıya ayrılmış, eşit büyüklükte iki kutsal bölüm yer alıyordu. Yağmur tanrısı başrahibi Quetzalcoatl Tlaloc Tlamacazqui'nin (Tüylü Yılan, Tlaloc'un Rahibi) ünvanı ve konumu Güneş tanrısı başrahibininkine eşitti.

Saygı gördüğü kadar korku da uyandıran Tlaloc, yağmur yağdırdığı gibi kuraklığa ve açlığa da neden olabilirdi. Yeryüzüne yıldırımlar fırlatır, korkunç kasırgalar estirirdi. Tlaloque ise Yeryüzüne bereketli vağmurlar yağdırabilir ya da ekinlere zarar veren seller gönderebilirdi. Bu tanrıların ayrıca cüzam, romatizma, vücutta su toplanması gibi hastalıklara da neden olduklarına inanılırdı. Azteklerin ölüleri yakma geleneğine karşın, bu hastalıklardan ölenlerle boğulma ya da yıldırım çarpması sonucunda ölenler gömülürdü. Bu yollarla yaşamı sona erenlerin Tlalocun cenneti olan Tlalocan'da sonsuza değin mutlu bir yaşam süreceklerine inanılırdı.

Tatlı su gölleriyle küçük akarsuların tanrıçası olan ve Matlalcueye (Yeşil Etekli Kadın) olarak da bilinen Chalchiuhtlicue (Yeşim Etekli Kadın) Tlaloc'un eşi sayılırdı.

Tezcatlipoca

(Nahuatl dilinde "Puslu Ayna"). En önemli Aztek tanrılarından. Büyükayı takımyıldızının ve karanlık gökyüzünün tanrısıdır. Tezcatlipoca kültü, IS 10. yüzyılın sonlarına doğru, kuzeydeki savaşçı Tolteklerce Orta Meksika'ya getirilmiştir. Tezcatlipoca'nın, Tanrı Ouetzalcoatl'ı (Tüylü Yılan) Tula kentinden nasıl kovduğunu anlatan çok sayıda efsane vardır. Istediği kılığa giren büyücü Tezcatlipoca kara büyüyle birçok Toltekin ölümüne neden olur; erdemli Ouetzalcoatl'ı içkiye, günaha ve bedensel tutkulara sürükleyerek Tolteklerin altın çağına son verir. Orta Meksika'daki insan kurban etme geleneği onun etkisiyle başlamıştır. Tezcatlipoca'nın nahual'ı jaguardır; bu jaguarın benekli postu, yıldızlı bir gökyüzünü andınr. Yaratıcı Tanrı Tezcatlipoca bugünkü evrenden önce yaratılıp yok edilmiş dört evrenden ilki olan Ocelotonatiuh'ta (Jaguar-Güneş) hüküm sürmüştür.

Tezcatlipoca genellikle yüzünde siyah bir şeritle betimlenir; ayaklarından birinin yerinde obsidiyenden bir ayna vardır. Guatemala'daki Mayalar ve Kiçeler 10. yüzyılda sonra Tezcatlipoca'ya Hurakan (Tek Ayak) adını verdikleri bir şimşek tanrısı olarak taptılar. Bazı betimlemelerde ayna Tezcancatlipoca'nın göğsünde yer alır. Bu aynada her şeyi gören Tezcatlipoca görünmeyen ve her yerde var olan bir tanrıdır; insanların bütün eylemlerini ve düşüncelerini bilir.

Tezcatlipoca Aztekler döneminde (IS 14-16. yy) Huitzilopochtli, Tlaloc ve Ouetzalcoatl'la birlikte en yüce tanrılardan biri durumuna geldi. Bu dönemde Tezcatlipoca'ya Yoalli Ehecatl (Gece Rüzgarı), Yaotl (Savaşçı) ve Telpochtli (Delikanlı) adlarıyla tapılırdı. Geceleri dörtyol ağızlarında savaşçılara meydan okuduğu söylenen Tezcatlipoca, halktan kimselerin ilköğretim ve askerlik eğitimi için erkek çocuklannı gönderdiği telpochcalli'lere de (delikanlılar evi) başkanlık ederdi. Ayrıca köleleri korur, "Tezcatlipocanın çocukları"na kötü davranan köle sahiplerini cezalandınrdı. Erdemi zenginlik ve ünle ödüllendirir, yanlış yol tutanları ise cüzam gibi hastalıklarla ya da kölelik ve yoksullukla cezalandırırdı.

Tezcatlipoca için, beşinci ayin ayı Toxcatl'da törenler düzenlenirdi. Rahip genç ve yakışıklı bir savaş esirini seçer, bu genç bir yıl boyunca tanrının yerini alarak lüks içinde yaşardı. Tanrıçalar gibi giydirilmiş dört güzel kız da ona eşlik ederdi. Ayin günü bu genç, çaldığı flütleri kıra kıra tapınağın merdivenlerini tırmanır, tepeye geldiğinde yüreği sökülerek kurban edilirdi.

Azteklerin başkenti Tenochtitlan dışında Tezcatlipoca'ya özellikle Texcoco'da ve Oaxaca ile Tlaxcala arasında yaşayan Mikstek ve Puebla Yerlileri tapardı.

Tlazoltéotl

(Nahuatl dilinde "Kirlilik Tannçası"). Ixcuina ya da Tlaelquani olarak da bilinir, saflıktan uzak, günahkar davranışlan temsil eden tanrıça. Huaxteca körfez ovalarındaki halklardan alındığı sanılır. Önemli ve çok yönlü bir toprak ana tanrıçaydı. Yaşamın değişik evreleriyle bağlantılı dört ayrı kimliğe bürünürdü. Genç bir kadın olarak hafifmeşrep ve baştan çıkarıcıydı. Ikinci kimliğinde insanları kötü alışkanlıklara sürükleyen yıkıcı bir tanrıçaya dönüşürdü. Orta yaşlarda, insanların günahlarını yüklenebilen büyük bir tanrıça biçimini alırdı. Son kimliğinde gençlere musallat olan öldürücü ve korkunç bir kocakarı olarak ortaya çıkardı. Aztekler tören kurallarının çiğnenmesini, yasak cinsel ilişkileri ve geleneklere uymayan davranışları günah ya da "kirli" sayarlardı. Tlazoltéotl, rahiplerine itirafta bulunan insanların günahlarını bağışlama gücüyle ünlüydü. Bir kimliğiyle insanları günaha sürüklerken, başka bir kimliğiyle günah işleyenleri bağışlayabiliyor ve dünyayı günahtan arındırıyordu. Kaba pamuktan yapılma süslü bir başlıkla, bazı tasvirlerinde de bir kurbanın derisini sarmış olarak ya da Ay simgeleri taşıyan giysiler içinde betimlenirdi.

Xipe Totec

(Nahuatl dilinde "Derisi Yüzülmüş Tanrımız"), Meksika'da yağmur mevsiminin başlangıcı olan ilkbaharın ve yeni yeşeren bitkilerin tanrısı. Aynı zamanda kuyumcuların koruyucusuydu. Yeni yeşeren bitkilerin simgesi olarak Xipe Totec, insan derisine bürünürdü. Bu deri ilkbaharda yeryüzünü kaplayan "yeni deri"yi temsil ederdi. Heykellerinde ve taştan yapılma masklarında da hep yeni yüzülmüş bir deriye bürünmüş olarak betimlenirdi.

Anauatl iteouh (kıyı tannsı) olarak tanımlanan Xipe Totec, başlangıçta altın yönünden zengin olduğuna inanılan bugünkü Oaxaca ve Guerrero eyaletlerinde yaşayan Zapotek ve Yopi Yerlilerinin tanrısıydı. Zapotekler onu bir bitki tanrısı olarak kabul ediyor ve Quetzalcoatl'la (Tüylü Yılan) ilişkşili görüyorlardı. Kesinlikle yabancı bir tanrı sayılan Xipe Totec'in tapınağı Yopico ya da Yepi Evi olarak anılıyordu. Xipe Totecin ilk temsili resimleri, Teotihuacan yakınlarındaki Xolalpan'da ve Texcoco'da Mazapan kültürüyle bağlantılı olarak yani klasik sonrası Toltek döneminde (10-12. yy.) ortaya çıktı. Aztekler bu kültü daha sonra Axayacatl yönetimi (1469-81) sırasında benimsedi. Aztek yılının ikinci dinsel tören ayı olan Tlacaxipehualiztli'de (Insanlann Yüzülmesi), rahipler yüreklerini çıkararak insanları kurban ederlerdi. Daha sonra bu kurbanların yüzülerek sarıya boyanan ve teocuitlaquemitl (altın giysi) denen derilerini üzerlerine giyerlerdi. Öteki kurbanlar ise bir çerçeveye bağlanarak oklarla öldürüldü. Yere damlayan kanlarının verimli ilkbahar yağmurlarını simgelediğine inanılırdı. Xipe Totec, onuruna söylenen bir ilahide, Yoalli Tlauana (Gece Içkicisi) olarak anılırdı. Bunun nedeni bereketli yağmurların gece yağdığına inanılmasıydı. Aynı ilahide Xipe Totec'e, bereketin simgesi Ouetzalcoatl'ı getirdiği ve kuraklığı önlediği için şükranlar sunulurdu.

Mictlantecuhtli

Ölüler tanrısı. Genellikle yüzü bir kurukafa biçiminde betimlenir. Karısı Mictecacfhuatl'la birlikte yeraltı dünyası Mictlan'ı yönetir. Savaşta, kurban edilerek, çocuk doğururken, boğularak, yıldırım çarpması sonucu ya da bazı hastalıklardan öldükleri için çeşitli cennetlerin hiçbirine giremeyenler, Mictlan'ın dokuz cehenneminde yargılanmayla geçen dört yıllık bir yolculuğa başlar. Mictlantecuhtli'nin yaşadığı sonuncu cehenneme ulaşınca ya yok olur ya da huzura kavuşurlar.

Coatlicue

(Nahua dilinin Nahuatl lehçesinde "Yılan Etekli"). Yeryüzü tanrıçası. Yaratıcı ve yok edici özellikleriyle yeryüzünün simgesi, tanrıların ve insanların anası olarak kabul edilir. Mexico kentinde, Ulusal Antropoloji Müzesi'ndeki heykeli mitolojideki anlamını çok güçlü bir biçimde somutlaştırır: Yüzü birbine dolanmış iki yılandan oluşmuş, eteği gene yılanlardan örülmüştür; yılanlar verimliliği simgeler. Insanları ve tanrıları beslediği için göğüsleri sarkıktır. Ellerden, kalplerden ve bir kafatasından oluşan kolyesi vardır. Ayak ve el parmakları pençeyi andırır; yeryüzünün insanları yutması gibi o da insanlarla beslenir. Teteoinnan (Tanrıların Anası) ve Toci (Büyük Anamız) olarak da bilinen Coatlicue, korkunç doğum tanrıçası Cihuacoatl (Yılan Kadın; Tonantzin Anamız olarak da bilinir) ve Kirlilik Tanrıçası Tlazolteotl olarak ortaya çıkan yeryüzü tanrıçasının bir görünümüdür.

Atlatonin

Atlatonin veya Atlatonan, Aztek mitolojisindeki bir ana tanrıçadır. Aztek inanışına göre bu tanrıça aynı zamanda sahilin tanrıçasıdır.
Tezcatlipoca ile çoğu kaynakta ilişkilendirilmiş, bazı mitlerde de Tezcatlipoca'nın eşlerinden biri olarak gösterilmiştir.