Sohbet Forum - Türkçe Forumlar ve Eğlence Forum Siteleri

http://www.siiredebiyat.com/files/ne...d472f4bf08.jpg

Bir metni analiz etmek demek, metindeki düşünce ve duyguları kavramaya çalışmak ve yazarın bu düşünceleri nasıl ifade ettiğini, duygularını dilin sunduğu imkânlar yoluyla bize nasıl aktardığını keşfetmek demektir. O halde “edebî analiz” yapan kişi metnin hem içeriğiyle yani muhtevasıyla ilgilenir, hem bu içeriğin nasıl ifade edildiğiyle ilgilenir. Yani analiz yapılırken asıl olarak iki şey araştırılır: Bunlar metnin içeriği (muhteva / fond) ve metnin biçimidir (şekil /form). Bir metinde biçim, içerikle sıkı şekilde ilişkilidir ve bu iki unsur derin bağlarlarla birbirine bağlanmıştır, bunlar birbirlerini etkiler. Bununla birlikte, onları kolayca kavramak için önce ayrı ayrı tanımak, sonra aralarındaki derin bağları anlamak gerekir. Biçim ve içerik arasında ilgi çekici ilişkiler vardır. Bu ilişkilerin metnin bütünlüğünden (global) çıkan temel anlamın ışığında açıklanması gerekir. Edebi analiz bize içerik ile biçimi birleştiren bağları keşfetmek ve incelemek imkanı verir.

Edebi analizin başarılı olması için, önce edebî eserlerin niteliklerinin göz önünde bulundurulmasında yarar vardır. Edebî bir eser bazı nitelikleriyle diğer metinlerden ayrılır:

1) Bir edebî eserde, yazar bize bir dünya görüşü sunar. Yazarın seçtiği ve dile getirdiği olaylar, onun hassasiyetlerini ve fikirlerini gösterir. Bir esere bütünlük ve birlik kazandıran, anlamlılığını sağlayan, eserin genel atmosferini belirleyen yazarın konuya yaklaşım tarzıdır. Edebî eserde yazar, her şeyden önce kendisini ifade eder, bundan dolayı dilin “ifade etme” fonksiyonu ön plana çıkar.

2) Bir edebî eser çağrışımlar yaratma gücüne sahiptir. Verilen mesajın tamamı, ifâde edilenlerle yani metnin hakikî anlamıyla sınırlı değildir. Anlam, kelimelerin dizilişiyle, cümlelerin ritmiyle, ahengiyle yeni tonlar ve renkler kazanır, zenginleşir. Hatta bazı eserler, esas anlamı sembollerle anlatabilir.

3) Bir edebî eser, biçim (forme) üzerinde çalışmanın ürünüdür. Dil, bu durumda iş yazılarında olduğu gibi sadece bir ifade etme, bildirişimde bulunma aracı değildir, ayrıca estetik bir nesnedir. Böylece biçim, edebî eserde içerik kadar anlamlı bir unsur olur. Yazar, yeni bir dünya kurmak için istiareler yaratarak, kelimeleri alışılmamış bir şekilde birbirlerine bağlayarak, yeni imajlar kullanarak “biçim” öğelerinden yararlanır. Sonuç olarak diyebiliriz ki edebî eserlerde, dilin poetik fonksiyonu yani estetik fonksiyonu asıl fonksiyondur. Edebî eserler, bir kültür ürünü olarak toplumda sadece didaktik değeriyle değil aynı zamanda estetik değeriyle kabul görürler.

4) Edebî eser tek anlamlı (univoque) değildir. Metnin her planında görülen anlam zenginliği, çok sayıda yorum imkânı verir. Edebî eserlerin çok anlamlı (polysémique) olduğundan bahsedilmesi bundandır. söylenir.

5) Edebî eserlerde zamanını aşan unsurlar da bulunur. Eserler çağını ve çağının görüşlerini yansıtmakla birlikte, içlerinde zamanla kıymetini kaybetmeyen evrensel değerler de barındırırlar. Bazı eski eserlerin her çağda okunması sadece estetik değerlerinden değil ele aldıkları konuların eskimemesindendir. Aşk, ölüm, inançlar, savaş, barış temleri her toplumda ve her zaman ilgi gören evrensel temlerdir.

Edebî bildirişimde kod, çifttir: Edebiyatta bir anlam bilimi kodu, bir estetik kodu vardır. Anlam bilimi kodu, dil kodudur, buna karşılık estetik kod, estetik düzeyde yer alan bir bildirişimdir. Edebî bildirişimin asıl farklılığı, kendisine has estetik kodlar yaratmasında ve yazarına ait kişisel, biricik olan bir deneyimi aktarmasındadır. Yazarın temel problemi, herkes tarafından kullanılan, günlük, basit ve kalıplarla dolu bir dilden yeni ve eşsiz bir dil yaratmaktır. Analiz edenin görevi ise bu dilden doğan ilave anlamları keşfetmektir.

Edebî metinlerin aksine bilgi veren metinlerde, bilimsel metinlerde dil, sanatsız kullanılır, amaç, bilgi akışını sağlamaktır. Okuyucuların bu iki tip metnin özelliklerini bilmesi ve onları farklı biçimde değerlendirmesi gerekir. Bilgi veren metinler, edebî metinlerden şu özellikleriyle ayrılır:

Bilgi veren metinlerde dil, temel anlamında kullanılır, pek yan anlamlara yer verilmez.
Genellikle nesnel gerçeklerden bahsedilir.
Asıl amaç, bilgi vermektir.
Genellikle metnin tek bir yorumu vardır.
Anlatım, kodlanmış bir dille yapılır.
Metin az çok didaktik niteliktedir.

Edebî bir metni analiz ederken şu basit ayırımdan yola çıkabilirsiniz:

Tarihî çerçeve: Metnin üretildiği dönemin araştırılmasını kapsar.

Edebî çerçeve: Şunlar araştırılır: a) Metnin türü b) Metnin tipi, c) Metnin tonalitesi

Metin elementlerinin analizi: Edebî sanatların, kelime alanları ve anlam alanlarının araştırılması.

Metnin analiz edilebilmesi için yöntemli olarak okuması ve iyi anlaşılması şarttır. Bir metni okumak, oradaki yeni bilgileri ve bu bilgilerin düzenleniş şeklini metne sadık kalarak bir bütün halinde kavramak demektir. Okurken kelimeleri ve cümleleri anlamamız, metni anlamamız demek değildir. Metinde cümleler, tutarlı (cohérence) bir bütün oluşturur ve açık yahut kapalı bir biçimde birbirlerine bağlaçlarla bağlanmıştır. Bir metni metin yapan verilen bilgiler değil, bu bilgiler arasında kurulan bağlardır. Bir telefon rehberi bundan dolayı bir metin değildir. Bir metni anlamak, öncelikle bu bağları kavramaktır. İyi bir okuma, bu ilişkilerin doğru ve eksiksiz bir şekilde anlaşılması anl***** gelir.