Tariz ( dokundurma / sitem / iğneleme )
Sözcük anlamıyla"dokundurma","taşlama","taş atma" demektir.Terim olarak; bir sözün görünürdeki anlamının tam tersi amaçlanarak kul-lanılmasıyla gerçekleştirilen mecazlı anlatımdır. Kinayedekinden daha keskin alay ve eleştiri içerir. Yazıda tariz,bazen parantez içe-risinde ünlem ( ! ) işaretiyle belli edilir.
ÖRNEKLER
* "Bazı sevgili dostlarımın ( ! ) benim için karpuz kabuklarının
en kayganlarını hazırladıklarını biliyorum."
* "Adamınız,Allah için, gerçekten ustaymış; onun eli değeli bizim
makine kararsızlığı bıraktı; artık hiç çalışmıyor."
* "Kefil olduğunuz gece bekçisi hakikaten güvenilir çıktı; üç gün
sonra bizim kasayı yüklenip kayboldu."
* "Benim oğlum çok cesurdur canım,horozdan korktuğuna bakmayın."
* "Çayın nefis olmuş,kabak suyu gibi."
UYARI
Dokundurmaca anlamını çözebilmek için, sözün nasıl bir durum için,
hangi ortamda kullanıldığına; varsa, diğer cümlelere dikkat etmek
gerekir.
* "Ne kadar kültürlü olduğu ( ! ) yazılarından belli."
* "Beni ne çok sevdiğini ( ! ) biliyordum zaten;iki yıl sonra telefon
etmek zahmetine girerek bunu kanıtladın."
* "Ne kadar eli açık olduğunu gördünüz değil mi?Derneğe tam bir
milyon lira bağışladı."
* "Bu ne kudret ki Elifbâ'yı okur ezberden."
* "Aferin oğlum Ahmet / Bu yolda devam et /
Herifçioğlu Sen Mişel'de koyuvermiş sakalı
Neylesin bizim köyü / Nitsin Mahmut Makal'ı."
UYARI
Tariz ile kinaye karıştırılmamalıdır.Tarizde sözün gerçek ya da
mecaz anlamda kullanılmasından çok,karşıt anlamı önemlidir.Kinayede
ise sözün her iki anlamının bir arada kullanılıp kullanılmadığına bakılır.
|